Search
Close this search box.

ژن

واحد اصلی وراثت از والدین به فرزند منتقل میشود. ژنها از توالیهایی از DNA تشکیل شده‌اند و یکی پس از دیگری در مکانهای خاصی روی کروموزوم‌های هسته سلولها قرار گرفته‌اند. آنها حاوی اطلاعاتی برای ساخت پروتئینهای خاصی هستند که منجر به بیان یک ویژگی یا ویژگی فیزیکی خاص مانند رنگ مو یا رنگ چشم یا عملکرد خاصی در یک سلول میشود.

ساختار DNA بیشتر DNA در داخل هسته سلول یافت میشود، جاییکه کروموزومها را تشکیل میدهد. کروموزوم ها پروتئینهایی به نام هیستون دارند که به DNA متصل میشوند. DNA دارای دو رشته است که به شکل یک نردبان مارپیچی به نام مارپیچ میپیچند. DNA از چهار بلوک ساختمانی به نام نوکلئوتیدها تشکیل شده است: آدنین، تیمین، گوانین و سیتوزین. نوکلئوتیدها به یکدیگر متصل می شوند پیوندهای شیمیایی به نام جفت باز تشکیل میدهند که دو رشته DNA را به هم متصل میکنند. ژنها قطعات کوتاهی از DNA هستند که حامل اطلاعات ژنتیکی خاصی هستند.

یک سلول سرطان سینه در حال تقسیم اعتبار: موسسه ملی سرطان / دانشگاه موسسه سرطان پیتسبورگ

ژن چیست؟

ژن واحد فیزیکی و عملکردی اساسی وراثت است. آنها از DNA ساخته شده اند. برخی از ژنها به عنوان دستورالعمل برای ساخت مولکولهایی به نام پروتئین عمل میکنند که برای عملکرد بدن مورد نیاز است. با اینحال، بسیاری از ژنها برای پروتئینها کد نمیکنند، در عوض به کنترل ژنهای دیگر کمک میکنند.

اطلاعات موجود در DNA در بلوکهای سازنده ژنتیکی به نام جفت باز کدگذاری میشود. در انسان، اندازه ژنها از چند صد جفت باز DNA تا بیش از 2 میلیون جفت باز متفاوت است. بین سالهای 1990 و 2003، یک تلاش تحقیقاتی بین‌المللی به نام پروژه ژنوم انسانی برای تعیین توالی تمام DNA در یک انسان (معروف به ژنوم انسان) انجام شد. این پروژه تخمین زده است که انسان بین 20000 تا 25000 ژن دارد که دستورالعملهایی را برای ساخت پروتئین ارائه میدهد. مطالعات بعدی بر اساس کار پروژه ژنوم انسانی انجام شد و جزئیات بیشتری در مورد توالی ژنوم ارائه کرد. اکنون میدانیم که ژنوم انسان حاوی حدود 19900 ژن است که برای تولید پروتئین استفاده میشود.

بطور معمول، افراد دارای دو نسخه از هر ژن هستند که یکی از آنها از هر والدین به ارث میرسد. بیشتر ژنها در همه افراد یکسان هستند، اما تعداد کمی از ژنها (کمتر از 1 درصد کل) بین افراد کمی متفاوت است. به اشکال یک ژن با تفاوتهای کوچک در توالی بازهای DNA، آلل میگویند. این تفاوتهای کوچک به ویژگیهای فیزیکی منحصر به فرد هر فرد کمک میکند.

دانشمندان با دادن نامهای منحصر به فرد ژنها را ردیابی میکنند. از آنجاییکه نام ژنها میتواند طولانی باشد، به ژنها نمادهایی نیز اختصاص داده میشود که ترکیب کوتاهی از حروف (و گاهی اوقات اعداد) هستند که نشان دهنده نسخه کوتاه شده نام ژن هستند. به عنوان مثال، یکی از ژنهای کروموزوم 7، تنظیم کننده رسانایی غشایی غشایی فیبروز کیستیک نامیده میشود، زیرا انواع این ژن میتواند باعث فیبروز کیستیک شود. نماد این ژن CFTR است.

سرطان در اثر تغییرات خاصی در ژنها، واحدهای فیزیکی اساسی وراثت ایجاد میشود. ژنها در رشته های درازی از DNA محکم بسته بندی شده به نام کروموزوم قرار گرفته اند.