IUI چیست؟ مراحل، کاربردها و درصد موفقیت لقاح داخل رحمی
تلقیح داخل رحمی یا IUI به عنوان یکی از روش‌های پرکاربرد و کم‌تهاجمی برای درمان ناباروری به شمار می‌آید. در این روش، اسپرم پس از شست‌وشو و آماده‌سازی در آزمایشگاه، به منظور افزایش شانس رسیدن اسپرم به تخمک و وقوع لقاح به طور مستقیم به داخل رحم تزریق می‌شود.
روش IUI برخلاف روش IVF که در آن لقاح در خارج از بدن انجام می‌شود، روشی ساده‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است. از این رو، اغلب به‌عنوان اولین خط درمان ناباروری برای بسیاری از زوج‌ها در نظر گرفته می‌شود.
در این مقاله قصد داریم به معرفی تکنیک IUI مراحل انجام آن، کاربردها و درصد موفقیت این روش بپردازیم:
تلقیح داخل رحمی یا IUI چیست؟
تلقیح داخل رحمی یا IUI (Intrauterine Insemination) به عنوان یک فناوری کمک باروری (ART) شناخته می‌شود که با قرار دادن مستقیم اسپرم در رحم زن در طول دوره تخمک گذاری او انجام می‌شود و در نتیجه شانس بارداری را بهبود می‌بخشد. IUI به عنوان جایگزینی کمتر تهاجمی برای لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده می‌شود. از این رو، این تکنیک اغلب اولین گزینه درمانی برای بسیاری از زوج‌هایی است که انواع مختلف ناباروری را تجربه می‌کنن، از جمله:
- ناباروری با علت ناشناخته
- ناباروری خفیف با عامل مردانه
- اختلالات تخمک گذاری
به طور کلی، IUI به دلیل هزینه کمتر و روش انجام نسبتاً ساده خود معمولاً در مقایسه با درمان‌های پیچیده‌تر باروری، به مداخله پزشکی کمتری نیاز دارد. این روش با مجموعه‌ای از مراحل شامل تحریک تخمدان، آماده‌سازی اسپرم و خود تلقیح که با استفاده از یک کاتتر نازک انجام می‌شود، انجام می‌گیرد.
تاریخچه‌ای کوتاه از تلقیح داخل رحمی
تلقیح داخل رحمی (IUI) که به عنوان تلقیح مصنوعی نیز شناخته می‌شود از دهه ۱۹۶۰ به جامعه پزشکی معرفی شد. در ابتدا این تکنیک نرخ موفقیت بسیار کمی داشت اما با پیشرفت داروهای باروری و تکنیک‌های آزمایشگاهی، اکنون به یکی از مؤثرترین روش‌های درمان ناباروری با نرخ موفقیت حدود ۲۰٪ در هر چرخه تبدیل شده است. ویژگی‌هایی مانند روند ساده، هزینه کم و ماهیت غیرتهاجمی این روش باعث شده تا IUI در بسیاری از کشورها به عنوان اولین گزینه درمانی مورد استفاده قرار گیرد.
مراحل انجام تلقیح داخل رحمی (IUI)
با وجود این که روش IUI یک فرایند نسبتا ساده است اما مراحلی دارد که باید دقت انجام شود. در ادامه مراحل مهم تلقیح داخل رحمی را بررسی می‌کنیم:
قبل از شروع فرایند IUI، پزشک باید زمان دقیق تخمک‌گذاری را مشخص کند. تعیین زمان تخمک گذاری به روش‌های زیر قابل انجام است:
- استفاده از کیت‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری (LH)
- سونوگرافی واژینال جهت بررسی فولیکول‌ها
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها
برای شروع فرایند IUI در برخی موارد پزشک داروهای تحریک تخمک‌گذاری یا تزریق HCG برای آزادسازی تخمک تجویز می‌کند. معمولاً تخمک‌گذاری ۲۴ تا ۳۶ ساعت پس از افزایش سطح LH یا تزریق HCG رخ می‌دهد.
۱. بررسی تخمک‌گذاری
۲. آماده‌سازی نمونه اسپرم
در روز انجام IUI، نمونه اسپرم از مرد تهیه می‌شود سپس اسپرم جمع‌آوری شده در آزمایشگاه شستشو داده می‌شود تا:
- اسپرم‌های سالم و فعال جدا شوند
- مایع منی حذف شود (که ممکن است انقباض رحم ایجاد کند)
طی این فرآیند، فعال‌ترین اسپرم در حجم کمی متمرکز می‌شود تا احتمال لانه‌گزینی افزایش یابد. در صورت استفاده از اسپرم اهدایی، نمونه منجمد شده پیش از تزریق ذوب و آماده می‌شود.
۳. تلقیح (تزریق اسپرم)
مرحله تلقیح ساده و بدون درد است و در زمان کوتاهی انجام می‌شود:
- بیمار به پشت دراز می‌کشد و اسپکولوم در واژن قرار می‌گیرد.
- پزشک یک کاتتر نازک را از طریق دهانه رحم وارد رحم می‌کند.
نمونه اسپرم تهیه شده در مراحل قبل وارد رحم می‌شود
۴. مراقبت‌های بعد از IUI
دو هفته بعد از تلقیح مصنوعی تست بارداری برای مشخص کردن موفقیت فرایند انجام می‌شود. در طول این دو هفته معمولا پزشک برای حمایت از لانه‌گزینی مکمل‌های پروژسترون تجویز می‌کند.
۱۴ روز پس از عمل IUI، آزمایش خون برای بررسی بارداری انجام می‌شود. تست بارداری، سطح بتا-گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) را در خون اندازه‌گیری می‌کند. اگر سطح آن بالا باشد، ممکن است نشان دهنده لانه‌گزینی موفق و بارداری باشد. در صورت منفی بودن، پزشک ممکن است تکرار عمل IUI یا سایر درمان‌های باروری را پیشنهاد کند.
۵. تست بارداری
مزایای IUI نسبت به سایر درمان‌های باروری
در اغلب مواقع روش IUI نسبت به سایر روش‌های درمان ناباروی می‌تواند کم هزینه‌تر و ساده‌تر باشد. در این بخش مزایای IUI را نسبت به سایر روش‌ها مورد بررسی قرار می‌دهیم:
- کم تهاجمی: برخلاف IVF که نیاز به بیهوشی و استخراج تخمک دارد، IUI بدون نیاز به جراحی یا داروهای قوی قابل انجام است. از این رو، IUI روشی کم تهاجمی برای ناباروی محسوب می‌شود.
- مقرون به صرفه: در مقایسه با روش‌هایی مانند IVF، IUI به طور قابل توجهی مقرون به صرفه‌تر است و به همین دلیل اولین راه درمانی برای زوج‌هایی است که با مشکلات باروری مواجه هستند.
- مدت درمان کوتاه: فرآیند IUI بسیار سریع‌تر از IVF انجام می‌شود و نیاز به مراجعه مکرر به پزشک ندارد.
محدودیت‌های IUI
با وجود این که IUI به عنوان یکی از بهترین درمان‌های باروری برای اکثر زوج‌ها شناخته می‌شود اما ممکن است در مواردی چالش‌های پیش روی باروی را مرتفع نکند. در زیر برخی از معایب درمان IUI اشاره شده است.
- در برخی مواقع باید مداخلات پزشکی زیادی در طی روند درمان انجام شود، این شرایط شامل موارد زیر است:
- زمانی که لوله‌های فالوپ تمیز و بدون آسیب نباشد.
- تخمک‌گذاری در طول انجام آزمایش بارداری انجام نشود.
- اسپرم باید تا حدی تحرک داشته نباشد.
- احتمال بارداری با IUI نسبتاً کمتر از سایر درمان‌ها مانند IVF است.
- خطر چندقلوزایی وجود دارد، یعنی دوقلو، سه قلو و موارد دیگر. دلیل این امر این است که تقریباً هیچ کنترلی بر تعداد تخمک‌های تولید شده وجود ندارد و اطمینان از اینکه چه تعداداز تخمک‌ها بارور می‌شوند، دشوار است.
تکنیک IUI برای چه کسانی مناسب است؟
این روش درمان برای زوج‌هایی با مشکلات زیر انتخاب مناسبی است:
۱. ناباروری با علت ناشناخته
۲. اختلالات تخمک‌گذاری
۳. ناباروری خفیف با عامل مردانه
حدود ۲۵٪ از موارد ناباروری، بدون دلیل مشخص ایجاد می‌شود. در این شرایط،استفاده از روش IUI همراه با داروهای تحریک تخمک‌گذاری شانس بارداری را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهند.
در زنانی که تخمک‌گذاری نامنظم دارند یا مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، تکنیکIUI و استفاده از داروهایی مانند کلومیفن سیترات، لتروزول یا گنادوتروپین‌ها می‌تواند باعث آزاد شدن تخمک‌های متعدد و افزایش شانس لقاح شود.
زمانی که تعداد اسپرم‌ها کم و تحرک آن‌ها کمتر از حد طبیعی است، در طی فرایند تلقیح داخل رحمی، اسپرم‌های جدا شده از نمونه‌ی بیمار را می‌تواند راحت‌تر به تخمک رساند و شانس لقاح را افزایش داد. باید این نکته را نیز در نظر گرفت که در ناباروری‌های شدید مردانه، روش‌هایی مانند IVF یا ICSI عملکرد بهتر و موثرتری دارند.
در برخی زنان، ترشحات یا ساختار دهانه رحم طوری است که مانع از عبور اسپرم به داخل رحم می‌شود. در این شرایط، انتقال مستقیم اسپرم به داخل رحم با تکنیک IUI می‌تواند این مشکل را حذف کرده و شانس بارداری را افزایش دهد.
به طور کلی، پزشکان عوامل مختلفی مانند سن زن، مدت زمان ناباروری، سوابق درمانی قبلی و سایر بیماری‌های فرد را برای انتخاب روش درمان ناباروری باید در نظر بگیرند.
۴. ناباروری با عامل دهانه رحم
درصد موفقیت IUI بر اساس سن و عوامل مؤثر
نرخ موفقیت تلقیح داخل رحمی با توجه به شرایط هر فرد می‌تواند متفاوت باشد و تحت تأثیر عواملی مانند سن زن، کیفیت اسپرم، شرایط سلامت فرد و استفاده از داروهای تحریک تخمک‌گذاری قرار دارد.
۱. تأثیر سن زن بر موفقیت IUI
با افزایش سن زن میزان کیفیت تخمک‌های او کاهش می‌یابد و همچنین تاثیر داروهای باروری بر فرد کم می‌شود. در زیر جدولی از درصد موفقیت IUI براساس سن زن آمده است:
سن زن | درصد موفقیت در هر چرخه |
زیر ۳۵ سال | حدود ۱۳٪ |
۳۵ تا ۳۷ سال | حدود ۱۰٪ |
۳۸ تا ۴۰ سال | حدود ۹٪ |
بالای ۴۰ سال | بین ۳٪ تا ۹٪ |
در موارد ناباروری بدون علت که افراد پارامترهای تولید مثلی طبیعی دارند، میزان موفقیت معمولاً از 7٪ تا 10٪ در هر چرخه متغیر است. با این حال، هنگامی که داروهای باروری همراه با IUI استفاده می‌شوند، میزان موفقیت می‌تواند افزایش یابد و به سطوح بین 15٪ تا 25٪ برسد.
2. تاثیر علت ناباروی در موفقیت IUI
۳. سایر عوامل مؤثر در موفقیت IUI
عواملی دیگری مانند زمان تلقیح، کیفیت و شرایط آماده‌سازی اسپرم و وجودمشکلات پزشکی خاص نیز می‌توانند بر نتایج IUI تأثیرگذار باشند. زمان‌بندی بهینه در حوالی تخمک‌گذاری و استفاده از اسپرم تازه می‌تواند شانس لقاح موفق را در مقایسه با اسپرم منجمد بهبود بخشد. علاوه بر این، شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، اندومتریوز و ناهنجاری‌های رحمی می‌توانند بر موفقیت IUI تأثیر منفی بگذارند.
خلاصه مطلب
تلقیح داخل رحمی (IUI) یکی از روش‌های مؤثر با ماهیت کم‌تهاجمی در درمان ناباروری به شمار می‌آید. این روش برای زوج‌هایی با مشکلات ناباروری ناشناخته گزینه‌ی مناسب و کم هزینه‌ای محسوب می‌شود. روند انجام تکنیک IUI ساده است و احتمال موفقیت قابل قبولی دارد که به بسیاری از زوج‌ها کمک کرده تا شانس بارداری خود را افزایش دهند. به صورت کلی، احتمال موفقیت IUI به عوامل مختلفی مانند سن زن، کیفیت اسپرم، شرایط سلامت و زمان‌بندی دقیق تلقیح بستگی دارد. مشورت با پزشکان متخصص و بهرگیری از تکنیک‌های به روز و کلینیک‌های مجهز می‌تواند شانس موفقیت IUI را بالا ببرد.
شرکت پارس ژن پویا
پارس ژن پویا با استفاده از جدیدترین فناوری‌های روز دنیا و همکاری با برندهای معتبر جهانی، مجموعه‌ای از تجهیزات پیشرفته و دقیق را برای مراکز ناباروری و آزمایشگاه‌های مرتبط با روش‌های IUI و IVF ارائه می‌دهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاهده محصولات مرتبط با IVF، به صفحه محصولات IVF پارس ژن پویا مراجعه فرمایید.
منابع: my.clevelandclinic،webmd،fertility